معرفی خدمات جهاددانشگاهی در حوزه پزشکی و سلامت/ از سلامت همگانی تا شبیه سازی و درمان ناباروری و سرطان

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، تنوع فعالیت‌ها از سلامت همگانی و ارتقای سلامت مردم گرفته تا درمان ناباروری، سرطان و حرکت در مرز دانش در رابطه با سلول‌های بنیادی و شبیه سازی، سبب شده تا حوزه پزشکی و بهداشت جهاددانشگاهی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.

جهاددانشگاهی نهادی انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی است که دوران هشت‌ساله دفاع مقدس به‌نوعی با هشت سال آغازین تشکیل این نهاد مصادف و پای جوانان جهادگر با شروع جنگ تحمیلی خیلی زود به صحنه‌های نبرد حق علیه باطل باز شد.

در آن زمان هیچ‌کس باور نمی‌کرد جهاددانشگاهی با نیروی جوان و کم‌تجربه‌ای که در اختیار دارد بتواند پروژه‌های بزرگ نظامی را که هر یک از آن‌ها مشکلات بسیاری در جنگ برای رزمندگان به وجود آورده بود، اجرایی کند و گره از کار جبهه و جنگ باز کند.

این نهاد در این ایام تلاشی گسترده ای را در حوزه سلامت و اعزام پزشک و پرستار که نیاز مهم جنگ و حفظ جان رزمندگان محسوب می‌شد در کنار ایجاد مراکز سلامت برای عموم جامعه در بخش‌های کم‌بضاعت‌تر پیگیری می‌کرد.

حرکت هایی که پس از این دوران نیز با شناسایی نیازهای جامعه ادامه یافت و توانست با گره زدن تحقیقات به انجام امور بالینی در مسیر ارتقای سلامت همگانی قدم بردارند.

جایگاه علوم پزشکی در واحدهای جهاددانشگاهی

در حال حاضر نیز فعالیت‌های جهاددانشگاهی در حوزه پزشکی توسط حدود 170 عضو هیات علمی تمام وقت، بیش از 500 پژوهشگر و متخصص در سراسر کشور (در 22 واحد استانی، 2 پژوهشگاه، 11 پژوهشکده و در قالب بیش از 90 گروه پژوهشی و مرکز خدمات تخصصی) انجام می‌شوند.

ارایه خدمات تخصصی و فوق تخصصی توسط همکاران این حوزه به هزاران نفر از مردم در پژوهشگاه رویان، پژوهشگاه ابن‌سینا، پژوهشکده سرطان معتمد، جهاددانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی، جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران، پژوهشکده علوم بهداشتی و واحدهای جهاددانشگاهی در استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان رضوی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، فارس، قزوین، قم، کرمان، کرمانشاه، لرستان، مرکزی و همدان در حیطه‌های درمان ناباروری، کلینیک‌های عمومی و دندانپزشکی، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و ژنتیک، درمان در منزل، درمان سرطان پستان، ترمیم و درمان زخم، سلول درمانی پوست و ارتوپدی نشان از گستردگی خدمات این نهاد در حوزه پزشکی و سلامت دارد.

برای توسعه فعالیت‌های حوزه پزشکی در جهاددانشگاهی توجه و تمرکز بر ارایه خدمات پزشکی و سلامت (مرتبط با حوزه پژوهش و فناوری) با رویکرد شبکه‌ای برای توزیع عادلانه و متوازن آن‌ها مورد توجه است.

توسعه شبکه ملی درمان ناباروری در کشور

ناباروری یکی از معضلاتی است که برخی از خانواده‌ها با آن درگیر هستند و به‌ناچار برای تشخیص نوع ناباروری و درمان باید به مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند که یکی از آن‌ها مراکز جهاددانشگاهی است.

مراکز درمان ناباروری جهاددانشگاهی در 11 استان کشور شامل تهران (رویان و ابن‌سینا)، البرز، قم، قزوین، آذربایجان شرقی، اردبیل، کرمانشاه، مرکزی، خوزستان، همدان، لرستان فعال هستند که خدمات زیادی را به بیماران و زوجین نابارور در کشور ارائه می‌دهد، علاوه بر مراکز فعال، چند مرکز جدید در حال پیگیری و راه‌اندازی است.

بیش از 50 درصد درمان ناباروری کشور و بالغ بر 17 هزار سیکل درمانی سالانه در این مراکز در حال انجام است.

رویان؛ از تاسیس مرکز ناباروری تا پزشکی بازساختی و شبیه سازی حیوانات

رویان، یک مرکز تحقیقات علمی برای درمان ناباروری و سلول‌های بنیادی است که در سال ۱۳۷۰ توسط دکتر سعید آشتیانی و گروهی از محققان تأسیس شد.

پژوهشگاه رویان تهران، قطب تحقیقاتی در سطح بین‌المللی است که تاکنون به موفقیت‌هایی در زمینهٔ ناباروری دست‌یافته که برخی از آن‌ها عبارتند از داشتن اولین فرزند ICSI در ایران، تولد فرزند اول حاصل از IVF در تهران، تولد فرزند اول ناشی از تکنیک PGD در ایران، تأسیس بانک تخمدان، تأسیس بانک عمومی و خصوصی خون بند ناف، تأسیس نخستین بانک سلول‌های بنیادی جنینی و غیرجنینی کشور و...

امروز بیش از 90 مرکز درمان ناباروری در کشور چه در بخش خصوصی و چه دولتی خدمات ارایه می دهند که رویان نقش موثری را در این عرصه به خود اختصاص داده است.

در زمینه سلول های بنیادی پس از تولید سلول ها و رده های سلولی یک اتفاق خیلی مبارکی افتاد که در بخش پژوهشی و قسمت های مختلف دنبال شد. امروز پژوهشگاه رویان در انجمن سلول های بنیادی، چه در مقالات و چه در سایت انجمن سلول های بنیادی، جزو 10 کشور برتر ثبت شده است.

با شروع فعالیت های سلول های بنیادی در پژوهشگاه رویان، سرعت توسعه این علم در دنیا زیاد شد، که پژوهشگاه رویان نیز همگام با آن گام برداشت. امروز بحث های ژن درمانی و استفاده از محصولات سلولی به عنوان دارو و یا یک روند درمانی مکمل اشاره می شود که همچنان همکاران رویانی پا به پای مراکز دیگر پیشرو در دنیا حرکت می کنند.

رویان در بخش درمان با سلول در قالب شرکت سل تک فارمد در بعضی از بیماری ها توانسته است مجوزهای اولیه را از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بگیرد. امروز بحث ژن درمانی به عنوان دغدغه اصلی پژوهشگاه رویان در دستور کار است.

رویکرد دیگر پژوهشگاه رویان، سلول درمانی و ژن درمانی است که یکی از فعالیت های آن مبارزه با سرطان مغز در کودکان بوده که نتایج خوبی نیز به دست آمده و در بخش ژن درمانی هم در بحث سرطان خون قدم هایی را برداشته است.

نگاه و رویکرد دیگر رویان، حفظ سلول های بنیادی افراد است که پیش از درمان سلول های بنیادی مغز استخوان آنها را در افراد بالغ نگهداری کنند و یا سلول های بنیادی خون بندناف کودکانی که به دنیا می آیند ذخیره شوند تا در درمان ها مورد استفاده قرار گیرد. که امروز این موضوع در قالب شرکت دانش بنیان بن یاخته های رویان در حال انجام است و در درمان سرطان های خونی نتایج بسیار خوبی داشته و امید داریم حفظ و نگهداری سلول های بنیادی بتواند باری از دوش جامعه دردمند برداشته شود.

شبیه سازی

از دیگر افتخارات جهاددانشگاهی در حوزه پژوهش، دستیابی به فناوری های در مرز دانش در حوزه ژنتیک و سلول های بنیادین از جمله شبیه سازی است. در حال حاضر پژوهشگاه رویان جزو سرآمدان این حوزه در دنیا به حساب می آید. رهبر انقلاب در تعبیری، دستیابی به دانش شبیه سازی را کمتر از فناوری بومی هسته ای ایران ندانستند.

مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری ابن‌سینا

پژوهشگاه ابن‌سینا مسیر تکامل و توسعه را از شکل‌گیری پژوهشکده‌ای کوچک در جهاددانشگاهی در سال 1377 آغاز کرد. در تیرماه 78 این پژوهشکده به‌عنوان مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی تولیدمثل به تصویب شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسید.

فعالیت‌های این مجموعه از ابتدا بر ابعاد مختلف باروری، مانند ایمونولوژی، ژنتیک، عفونت‌ها و غدد تولیدمثل و جنبه‌های اخلاقی و حقوقی باروری متمرکز بوده است و از نخستین سال‌های شکل‌گیری تلاش شد با برگزاری سمینارهای بین‌رشته‌ای کشوری، متخصصان و صاحب نظران رشته‌های مختلف به پژوهش در این زمینه ترغیب شوند.

مرکز درمان نازایی ابن‌سینا در تهران، دارای 8 کلینیک مجهز درمان ناباروری، درمان‌های جایگزین (اهدا)، درمان سقط مکرر، سلامت جنسی، کلینیک اندومتریوز، سلول درمانی، بیماری های پستان و همچنین کلینیک سلامت مادر، جنین و نوزاد است که به‌عنوان یک مرکز منحصربه‌فرد و معتبر به ارائه خدمات می‌پردازد.

ایجاد و توسعه شبکه ملی مراکز پیشگیری، غربالگری و درمان سرطان شایع بانوان

پژوهشکده سرطان معتمد جهاددانشگاهی، مرکز تحقیقات سرطان پستان در سال ۱۳۷۵ با عنوان مرکز بیماری‌های پستان در جهاددانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران آغاز به کار کرد.

این مرکز از سال 1391 پس از تفکیک از جهاددانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران با عنوان "پژوهشکده" به فعالیت خود ادامه داد و در سال 1395 به دنبال موافقت هیات امنای جهاددانشگاهی "پژوهشکده معتمد" نام گرفت. پژوهشکده معتمد با هدف انجام پژوهش، آموزش و ارائه خدمات درمانی در زمینه سرطان پستان، اقدامات ارزشمندی در جهت ایجاد و ارتقای دانش موجود و ارائه خدمات به روز و مؤثر ارائه کرده است.

کلینیک بیماری‌های پستان این پژوهشکده تنها مرکز منسجم و متمرکز کشور در ارائه خدمات تشخیصی و درمانی در زمینه سرطان پستان است که با رویکرد چند تخصصی از سال 1375 تا کنون به فعالیت خود ادامه داده و سالانه پذیرای بیش از 70 هزار مراجعه کننده از سراسر کشور و کشورهای همسایه است.

با توجه به شیوع بالای سرطان پستان به عنوان شایعترین سرطان در کشور با حمایت های دولت و مجلس این پژوهشکده دو مرکز استانی شبکه ملی پیشگیری، کنترل و درمان سرطان بانوان را در شهرهای اهواز، زاهدان و بجنورد راه اندازی کرده است.

هدف از تاسیس شبکه ملی پیشگیری، کنترل و درمان سرطان بانوان این است که ضمن فراهم کردن امکان دسترسی بانوان ایرانی به پیشرفته‌ترین خدمات تشخیص و درمان سرطان های شایع بانوان به ویژه سرطان پستان، حرکتی ملی را در جهت پیشگیری و شناسایی زودهنگام این سرطان‌ها از طریق آگاهی رسانی به بانوان در خصوص اصلاح سبک زندگی و اصول پیشگیری از سرطان و اهمیت حیاتی غربالگری و تشخیص زودهنگام این بیماری آغاز کند.

طراحی مدل استقرار و راه‌اندازی شبکه ملی پیشگیری پایش و ارتقای سلامت سالمندی

جهاددانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی با مشارکت مؤثر در طراحی و اجرای پروژه‌های پژوهشی و اجرایی در حوزه‌های مختلف مرتبط با سلامت سالمندی در کشور با رویکردی نوآورانه به موضوع سالمندی با هدف و شعار «سالمندی سالم، فعال و خود مراقب» با بهره‌مندی از اساتید، متخصصان و صاحب نظران دانشگاهی، اقدام به طراحی و برنامه‌ریزی به‌منظور راه‌اندازی «شبکه ملی پیشگیری، پایش و ارتقاء سلامت سالمندی» در کشور کرده است. راه‌اندازی این شبکه تمامی نیازهای پژوهشی و درمانی سالمندان عزیز را پوشش خواهد داد و همچنین زمینه ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در تمام استان‌های کشور را فراهم می‌کند.

زخم‌های مزمن و اختلالات ترمیمی

زخم‌های مزمن و اختلالات ترمیمی مرتبط با آن‌ها یکی از مشکلات بزرگ حوزه درمان به‌حساب می‌آید و این اختلالات می‌توانند علاوه بر گسترش آسیب‌های بافتی منجر به تخریب بافت‌ها، تشدید عفونت، ضرورت انجام قطع عضو مبتلا و درنهایت مرگ زودهنگام گردند. روند طولانی‌مدت اختلال و ضرورت انجام مداخلات متعدد تشخیصی و درمانی به دلیل صرف هزینه‌های مالی بالا، بار اقتصادی قابل‌توجهی به نظام سلامت تحمیل می‌کند.

از طرف دیگر سیر فزاینده جمعیت سالمند در سال‌های آتی و افزایش شیوع بیماری‌های مزمن و غیر واگیر نظیر دیابت و اختلالات عروقی در آینده نزدیک سیر صعودی بروز زخم‌های مزمن را به دنبال خواهد داشت. در این راستا سازمان جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران از سال‌ها پیش تحقیقات گسترده‌ای را در حوزه عوامل مؤثر در بهبود زخم‌های مزمن و ترمیم بافت در مرکز تحقیقات لیزر در پزشکی جهاددانشگاهی آغاز کرده است و در سال 1397 باهدف انجام پژوهش‌های بنیادی و کاربردی در حوزه‌های علوم پایه و بالینی، پژوهشکده فناوری‌های زخم و ترمیم بافت یارا را تأسیس نموده است تا بدین‌وسیله با به‌کارگیری فناوری‌های پایه و پیشرفته در تولید نمونه بومی زخم پوش‌های رایج در زخم‌های مزمن و محصولات پرکاربرد این حوزه بتواند ضمن جلوگیری از خروج میلیون‌ها دلار ارز بابت واردات انواع زخم پوش‌ها شرایطی مناسب را برای استفاده از توانمندی‌های علمی داخل کشور مهیا کند.

جهاددانشگاهی که چندی است حرکت در جاده پر پیچ و خم تجاری‌سازی محصولات و خدمات سلامت را آغاز کرده است، با تکیه بر نتایج تحقیقات خود در صورت حمایت مسئولان امر به موفقیت در این راه بسیار امیدوار است و تلاش این نهاد بر آن است که با انجام طرح‌های فناورانه محصولاتی به دست آید که ضمن برخورداری از خصوصیات کیفی مطلوب بتوانند به‌صورت رقابت‌پذیر با نمونه‌های مشابه خارجی وارد بازار شوند.

ارتقای سطح سلامت جامعه

پژوهشکده علوم بهداشتی یکی از پژوهشکده‌های جهاددانشگاهی است که به منظور کمک به رفع نیازهای پژوهشی- آموزشی کشور در زمینه علوم بهداشتی و گرایش های وابسته در راستای گسترش دانش بومی پیرامون سلامت همگانی (Public Health) تاسیس شد.

هدف اصلی فعالیت‌های این پژوهشکده ارتقای سطح سلامت جامعه از طریق کمک به رفع نیازهای پژوهشی- آموزشی کشور در زمینه علوم بهداشتی و گرایش های وابسته، در راستای گسترش دانش بومی پیرامون سلامت همگانی  (Public Health) است.

از طرح های شاخص این پژوهشکده می توان به «بررسی علل تمایل و عدم تمایل به فرزندآوری: به روزرسانی یک مطالعه ملی»، «سنجش سواد سلامت بزرگسالان ایرانی ساکن شهرها»، «سنجش سلامت روان جمعیت شهری بزرگسال ایرانی ساکن شهرها» و «ارزشیابی برنامه کشوری پیشگیری و کنترل فشار خون بالا» اشاره کرد.

مراکز ارایه خدمات تشخیصی، مشاوره‌ای و درمانی حوزه پزشکی جهاددانشگاهی

جهاددانشگاهی در تهران و سایر استان‌ها در 3 بخش: مراکز درمانی، آزمایشگاه و بانک خون بند ناف به ارایه خدمات تشخیصی، مشاوره‌ای و درمانی در حوزه پزشکی می‌پردازد که برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توان با مراجعه به  سایت جهاددانشگاهی و این لینک از آن‌ها مطلع شد.