پوست‌اندازی آموزش‌های جهاددانشگاهی با تلفیق کارآفرینی، اشتغال و آموزش/ تولید محتوای فاخر

به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی، آموزش‌های جهاددانشگاهی باهدف توسعه منابع انسانی و متناسب باقابلیت‌های تخصصی افراد با نیازهای تخصصی کشور بنیان نهاده شده تا در سایه آن توانمندی‌های لازم برای پذیرش و ایفای مؤثر وظایف اجتماعی و شغلی کسب شود.

آموزش در جهاددانشگاهی ذیل محورهایی همانند آموزش عالی (مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری)، آموزش عالی علمی- کاربردی (کاردانی، کارشناس) و آموزش‌های کوتاه‌مدت شامل؛ آموزش‌های عمومی- مهارتی (فراگیران آزاد و فراگیران دستگاه‌های اجرایی) و آموزش‌های تخصصی و کاربردی انجام می‌شود.

آموزش در این نهاد دارای گسترده‌ترین و پیشرفته‌ترین شبکه آموزشی در سراسر کشور با دارا بودن ۱۷۰ مرکز با ظرفیت ۹۰۰ هزار نفر آموزش در سال، اقدام به طراحی، تدوین و تصویب بیش از ۹۰۰ عنوان دوره در ۸ گروه آموزشی تخصصی کرده و نیز مجری برگزاری دوره‌های آموزش عمومی و تخصصی ویژه کارکنان دولت در سطح کشور، مجری برگزاری دوره‌های آموزشی شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در سراسر کشور بوده و همچنین به‌کارگیری فن‌آوری‌های آموزشی به‌روز و برخورداری از سامانه یکپارچه آموزش‌های مجازی، پذیرش حدود ۱۵۰ دانشجو در مقطع دکترای پژوهش‌محور با اخذ مجوز از وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری و برگزاری دوره‌های آموزشی بدو استخدام و ... از دیگر موفقیت‌ها و دستاوردهای آموزشی این نهاد بوده است. 

دکتر محمدصادق بیجندی، معاون آموزشی جهاددانشگاهی بر این باور است که هرگونه فعالیت در حوزه پژوهش و یا فرهنگ، مستلزم دارا بودن یک پیوست آموزشی مطلوب است، در مقابل نیز حوزه آموزش باید رویکردهای پژوهشی، فرهنگی و اشتغال را مدنظر قرار دهد. 

متن گفت‌وگوی با دکتر محمدصادق بیجندی را در ادامه بخوانید.

برجسته‌ترین دستاوردهای چهل‌ساله حوزه‌ی آموزشی جهاددانشگاهی با نگاه تأثیرگذاری آن در سطح جامعه چه بوده است؟

در آغاز اجازه دهید به این نکته اذعان کنم که جهاددانشگاهی با سرمایه انسانی زنده است و اگر این سرمایه نبود، این نهاد موفقیت امروز را نداشت. اگر بخواهیم دستاوردهای برجسته جهاددانشگاهی در حوزه آموزش را بیان کنیم، لازمه آن این است که به گذشته و روزهای راه‌اندازی تشکیلات معاونت آموزشی این نهاد در اواخر دهه 60 مراجعه کنیم؛ در آن برهه، معاونت آموزشی و ساختارهای مربوط به آن‌هم ایجاد شد. درگذر سه دهه‌ی گذشته (از اواخر دهه 60 تاکنون)، معاونت آموزشی جهاددانشگاهی تجربیات ارزشمندی را داشته است؛ در دهه‌ی 70 توسعه ساختارسازی‌ها، جریان‌سازی و نظم‌دهی به امور آموزشی را شاهد بودیم.

جهاددانشگاهی در دهه‌ی 70 ضمن توجه به زیرساخت‌ها و با در نظر داشتن رویکرد آینده‌پژوهی، به امر توسعه هم نگاه کرده است. در این دهه بیشتر به توسعه ساختارها، تشکیلات، روش‌ها در حوزه آموزش جهاددانشگاهی پرداختیم. کار در این حوزه ابتدا با دوره‌های آموزش‌های کوتاه‌مدت آغاز و سعی شد این دوره‌ها متناسب با نیازهای کشور باشد. سپس به عرصه آموزش‌های عالی مقطع‌دار، در قالب مؤسسات غیردولتی در کشور، ورود کردیم. اواسط دهه‌ی 70 به بعد تمرکز بر ایجاد مراکز علمی-کاربردی و توسعه این مراکز بود و می‌توانیم ادعا کنیم در انتهای این دهه توانستیم به اهدافی که در حوزه ساختار، تجهیزات و روش‌ها تبیین شده بود، دست پیدا کنیم.

در دهه‌ی 80 بیشتر به توسعه کیفی در ضمن توسعه کمی رشته‌ها و مراکز و مؤسسات، توجه شد، برای مثال در این دهه، مجموعه آموزش عالی جهاد را به سمت تلفیق آموزش با پژوهش بردیم و در آن زمان توجه ویژه بر ارائه آموزش‌هایی با همکاری پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های جهاددانشگاهی بود و در آن زمان، مؤسسه آموزشی جهاددانشگاهی به دانشگاه تبدیل شد. در این دهه همچنین تلاش شد کادر هیئت‌علمی تقویت شود و ضمن اینکه بر توسعه فضای فیزیکی در این دهه تأکید شد و بیشترین توسعه در حوزه فضای فیزیکی آموزشی را در این دهه شاهد بودیم. در همین دهه اقدام به توسعه کمی مراکز آموزش کوتاه‌مدت تخصصی شد.

در سال‌های اخیر، فعالیت رسمی حوزه آموزش جهاددانشگاهی در سومین دهه است و اکنون به بلوغ و پختگی در این عرصه رسیده‌ایم. در این دهه موفق شدیم ضمن جهت‌دهی صحیح به فعالیت‌های آموزشی، تصمیمات بزرگ و سختی در حوزه آموزش بگیریم، بعضی فعالیت‌ها کنار گذاشته شد و در مقابل برخی فعالیت‌های آموزشی را با خطر ادامه دادیم، برای مثال به این جمع‌بندی رسیدیم که باید در بعضی رشته‌ها کوچک‌سازی صورت بگیرد، این در حالی است که آموزش عالی در کشور و زیرنظام‌های غیردولتی و مؤسسات علمی-کاربردی در پی توسعه رشته‌های خود بودند، اما در جهاددانشگاهی تصمیم گرفته شد به سمت کوچک‌سازی و تجمیع رشته‌ها به‌منظور ادامه حیات رشته‌های اشتغال‌محور حرکت کنیم. در همین راستا برگزاری دوره‌های توانمندسازی و توان‌افزایی ویژه فارغ‌التحصیلان در دستور کار این معاونت قرار گرفت، کاری که متولیان آموزش عالی در کشور به‌سختی به آن تن می‌دهند.

چه الزامی به ورود جهاددانشگاهی به عرصه‌های جدیدی همچون راه‌اندازی مراکز متناظری مانند مرکز آزمون، بوده است؟

اقدام دیگر جهاددانشگاهی در حوزه آموزش، ورود به بخش‌های جدید آموزشی است، تاکنون ورودی به آموزش‌های مهارتی و تخصصی نوین نداشته‌ایم و آموزش‌ها بیشتر مهارتی با جنبه عمومی بوده است. در دهه 90 جهاددانشگاهی به این بلوغ رسید که باید مرجع آموزش‌های تخصصی نوین با تکیه‌بر پژوهشکده‌ها و ظرفیت‌های عالی پژوهش و فناوری خود باشد.

معتقدیم هر فعالیت پژوهشی باید یک پیوست آموزشی خوب داشته باشد، در مقابل نیز هر فعالیت آموزشی ما دارای پیوست پژوهشی و فرهنگی خوب باشد. در این دهه، به‌طورجدی، ارتباط بین دو حوزه فرهنگی و آموزشی در جهاددانشگاهی تقویت شد، به این معنا که در بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی، ارتباط تنگاتنگی با حوزه آموزشی برقرار شد و در این حوزه، هر طرح شاخص و برجسته ملی، به پشتوانه فعالیت‌های حوزه آموزشی پا به عرصه فعالیت گذاشت. در دهه 90 با تحول در نگاه و تغییرات زیربنایی در ارائه نوع خدمات آموزشی به جامعه به‌ویژه در ورود به عرصه‌های جدید مانند مرکز آزمون، روبرو بودیم. در کشور دو مرکز آزمون رسمی (مرکز آزمون سنجش کشور و مرکز آزمون جهاددانشگاهی) داریم، ورود به این حوزه برای جهاددانشگاهی خطر بالایی به همراه داشت، اما به‌محض ورود به این عرصه، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بزرگ جهاددانشگاهی به نمایش گذاشته شد.

ورود به قراردادهای کلان ملی، دیگر خصیصه فعالیتی حوزه آموزش جهاددانشگاهی در دهه اخیر بوده است، برای مثال در دوره‌های کمک پرستاری به‌عنوان پروژه‌ای ملی، 20 هزار کمک پرستار تحت آموزش قرار گرفتند و این تعداد نیرو آماده ارائه خدمت به جامعه سلامت کشور شدند. همچنین در حوزه‌های زیربنایی و زیرساختی طرح سربازماهر را داشتیم و توانستیم در کنار ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح، مجری برگزاری دوره‌های عمومی مهارتی در بدو خدمت سربازی باشیم.

در حوزه ایجاد مراکز آموزشی مهارتی-تخصصی که مرتبط با پژوهشگاه‌ها هستند ورود کردیم. همچنین در بحث ایجاد سامانه‌های الکترونیکی و آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی ورودی خوبی داشتیم و در بحران کرونا از نخستین مراکز در کشور بودیم که قریب به 50 هزار دانشجو و بیش از 700 هزار نفر از فراگیران این مجموعه را تحت پوشش آموزش‌های مجازی قراردادیم و در همین راستا سامانه‌های آموزش مجازی اختصاصی راه‌اندازی کردیم.

اگر فعالیت برجسته و ویژه‌ای در این عرصه وجود دارد، با توجه به اینکه آموزش فرایندی جاری و پویاست، نمی‌توان گفت موفقیت‌ها منحصر به یک دوره و محدوده زمانی خاصی بوده است. محدوده زمانی که در آن قرار داریم و دستاوردهایی که در این دوره مشاهده می‌شود، حاصل زحمات همه معاونان آموزشی جهاددانشگاهی در تمامی ادوار مدیریتی بوده است. امروز هم اگر ما در این حوزه زیربنایی عمل کنیم، آیندگان نیز دستاوردهای ویژه‌تری را شاهد خواهند بود.

وضعیت کیفی آموزش‌های مهارتی و تخصصی در کشور و نقش جهاددانشگاهی در این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

همه مجموعه‌های متولی آموزش در کشور، باکیفیت هستند، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. البته کارِ بدون نقص نداریم. جهاددانشگاهی با توجه به ظرفیت‌ها، پتانسیل‌ها و منابعی که در اختیار آن است، نمره قابل قبولی در این عرصه دارد، اگرچه با نقطه مطلوب فاصله‌داریم و ظرفیت رسیدن به قله‌های بالاتر وجود دارد. بااین‌حال، جهاددانشگاهی توانسته کارهای خوب و گزین انجام دهد، اما کارهای بسیاری هم هست که باید انجام دهد. این در حالی است که درزمینه‌ی اشتغال نیز، جهاددانشگاهی از پیشگامان ارائه آموزش‌های کارآفرینی و اشتغال‌محور در کشور بوده است.

دو دهه پیش مجموعه‌ای با نام سازمان همیاری اشتغال ایجاد شد که هدف‌گذاری آن کمک به آموزش‌های کارآفرینی و اشتغال بوده و در این مدت خدمات بسیاری ارائه کرده است. امروز هم یکی از مباحث زیربنایی در حوزه آموزش، تلفیق حوزه کارآفرینی و اشتغال جهاددانشگاهی با حوزه آموزش است. با این اتفاق در آینده، حوزه آموزش جهاددانشگاهی پوست‌اندازی خواهد کرد و همه آموزش‌ها مبتنی بر کسب درآمد و اشتغال خواهد بود و با نگاه توسعه کارآفرینی و با نگرش مهارتی فعالیت خواهیم داشت.

مزیت‌های آموزشی جهاددانشگاهی در مقایسه با مؤسسات و مجموعه‌های آموزشی دیگر چیست؟

آموزش سه رکن اساسی دارد؛ دانش، تغییر نگرش و مهارت. جهاددانشگاهی به این سمت رفته که آموزش‌هایش، این سه رکن را در بربگیرد. اکنون بسیاری از فراگیران در کشور، دریکی از این سه رکن، برای مثال دانش، خوب تربیت می‌شوند، اما در دو مورد دیگر ممکن است تغییر نگرشی نداشته و یا مهارت لازم را کسب نکنند. جهاددانشگاهی در این سه دهه، بسیار تلاش کرده این سه رکن را در کنار یکدیگر موردتوجه قرار دهد و الحمدالله به مرحله در کنار هم قرار گرفتن این سه رکن، نزدیک و نزدیک‌تر شده‌ایم.

اگرچه چند فاکتور اصلی در تحقق این مهم، مدنظر است؛ نخست تقویت زیرساخت‌ها و تأمین و تجهیز امکانات است و فاکتور بعدی، موضوع نرم‌افزاری از جهت منابع و سرمایه انسانی است، لذا اساتید ما باید به‌روز باشند و با مباحث فلسفی، روانشناسی و روش‌های تدریس، الگوهای تدریس و طرح و برنامه‌های درسی آشنا و مسلط بر هر یک از این‌ها باشند تا بتوان به نتایج مطلوبی دست پیدا کرد. اگر این اتفاق بیفتد می‌توان گفت که آموزش با آن هدفی که مدنظر ماست، محقق شده است. بر این باوریم که معلمان و مربیان، نقش مهمی در راهبری و هدایت افراد تحت آموزش خود دارند. تلاش ما هم این است که آموزش در جهاددانشگاهی با سایر مجموعه‌های آموزشی کاملاً متمایز باشد. اعتماد عمومی به جهاددانشگاهی به‌خصوص حوزه آموزش آن خوب است و این نهاد از اولین انتخاب‌های مردم برای کسب آموزش‌های مهارتی است.