هنری برخاسته از دل کویر/ وقتی زیلوها زینت‌بخش مساجد می‌شوند
به گزارش روابط عمومی سازمان جهاددانشگاهی یزد به نقل از ایکنا از یزد، صنایع دستی یزد از زمان‌های قدیم تا به امروز مورد توجه هنرمندان و هنرشناسان بوده و از این میان زیلو از صنایع‌دستی معروف استان یزد است و قدمت آن به دوره پیش از اسلام می‌رسد که در میان اعراب وجود داشته است.
زیلو یکی از قدیمی‌ترین محصولات دستباف است که به عنوان فرش و زیرانداز برای مصارف خانگی و در اماکن عمومی بویژه مساجد، مدارس و زیارتگاه‌ها مورد استفاده همگان قرار می‌گرفته است.
تارو پود زیلوها از نخ و الیاف پنبه‌ای و بافت آن در عین سادگی اولیه نسبتاً پیشرفته و از فنون ویژه‌ای برخوردار است و از آن به عنوان فرشی کم بها که از نخ بافته شده و در تابستان ایجاد خنکی می‌کرده، استفاده می‌شده است.
بشنیغان میبد؛ خاستگاه هنر زیلو بافی دراستان یزد
به گواهی گزارش‌های تاریخی بافت زیلو از دیرباز در شهرهای فارس، خراسان و آذربایجان و نواحی پیرامون کویر رواج داشته و در منطقه یزد بیشترین و بهترین زیلوها را در میبد می‌بافته‌اند و از این منطقه به اقصی نقاط کشور و حتی خارج از کشور می‌فرستاده‌اند؛ لذا خاستگاه هنر زیلوبافی دراستان یزد محلی به نام بشنیغان در میبد بوده که از این محل به جاهای دیگر رواج یافته است.
به دلیل شباهت زیاد زیلو به حصیر، در نقش و بافت، می‌توان احتمال داد که زیلوبافی مرحله تکمیل یافته حصیربافی است و بافندگان آن از این صنعت الهام گرفته‌اند.
مساجد و زیارتگاه‌ها؛ مفروش به زیلو
علت اینکه اکثر مساجد و زیارتگاه‌های ایران و حتی خارج از ایران مانند کربلا، نجف، سامرا و ... با زیلو مفروش می‌شوند همان سادگی و بی‌پیرایگی است که مختص خانه خداست و آرامشی است که رنگ آبی زیلوها به انسان می‌دهد.
در این راستا سیدرکن‌الدین محمد پدر میرشمس‌الدین که از سادات و رجال نامی یزد بود، مدتی در رونق زیلوبافی میبد نقش مهمی ایفا کرده و باعث رونق بخشیدن به صنایع دستی یزد شده است.
قدیمی‌ترین زیلوی بافت میبد در مسجد جامع این شهر
وی در زمان حیاط خود به جز موقوفات بسیار و تاسیس بنای اصلی مسجد جامع کنونی، پنج مسجد بزرگ در یزد بنا نهاد که بی تردید برای تامین فرش این مساجد خود یکی از خریداران عمده زیلوی میبد بوده است. یکی از نقش‌های زیلو نیز رکن‌الدینی نام دارد که به احتمال زیاد از وی به یادگار مانده است. همچنین بقایایی از قدیمی ترین زیلوی بافت میبد در مسجد جامع این شهر وجود دارد که تاریخ ۸۰۸ قمری را نشان می‌دهد.
زیلو هرچند به ظاهر یک فرش نخی ساده است، اما بررسی فنون و تکنیک بافت آن نشان می‌دهد که غنای فرهنگی و فکر و اندیشه براورشده‌ای در پس هر تار و پود آن نهفته است به نحوی که تعداد زیلوهای ۵۰۰ ساله که از مساجد مختلف جمع‌آوری شده بسیار فروان است و رسیدگی و حفاظت بیشتری را می‌طلبد.
رفع مشکلات زیلوبافان؛ حلاوتی مضاعف در ثبت جهانی این حرفه
اکنون یک سالی است که زیلوی میبد به ثبت جهانی رسیده اما آنچه باعث حلاوت مضاعف این افتخار می‌شود رفع مشکلات زیلوبافان است چرا که در قدیم بسیاری از مردمان این دیار زیلو را به عنوان شغل اصلی انتخاب و از این طریق امرار معاش می‌کرده‌اند.
حسینی یکی از فعالان این صنعت؛ بیمه، نداشتن بازار فروش مناسب، دستمزد پایین را از جمله مشکلات زیلوبافان عنوان کرد و گفت: متاسفانه مواد اولیه این صنعت گران است و در عین حال هیئتی که نظارت بر تعیین کیفیت و قیمت آن داشته باشد، وجود ندارد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه مواد اولیه این صنعت گران است گاها ورود افراد غیر متخصص به این حرفه باعث شده که کیفیت بافت این صنعت نیز کاهش یابد اما با قیمت بالا به فروش می‌رسد.
حسینی با اشاره به نبود بازار خاص این صنعت بویژه در میبد گفت: روزی این صنعت در میان خانواده‌های میبدی مرسوم و دست به دست به نسل بعد منتقل می‌شد اما امروز به دلیل شرایط اقتصادی حاکم بر این صنعت و وجود مشکلاتی در این زمینه، جوانان و خانواده‌ها تمایلی به ادامه صنعت ابا و اجدادی ندارند چرا که مورد حمایت قرار نمی‌گیرند.
ثبت ۱۳ موقوفه مرتبط با زیلو در استان یزد
در بررسی ایکنا یزد در رابطه با موقوفات مرتبط با زیلو در استان مشخص شد که اکثر نیات موقوفات در این زمینه وقف برای مساجد بوده است به نحوی که ۱۳ موقوفه در استان مرتبط با زیلو وجود دارد که در سامانه جامع موقوفات به ثبت رسیده است.
این تعداد موقوفات در شهرستان‌های مهریز، زارچ، تفت، بافق، اشکذر، اردکان، یزد و میبد وجود دارد و در میبدبه عنوان خاستگاه این صنعت، دو وقف در این زمینه به ثبت رسیده که وقف زیلوی مسجدی در ندوشن و مفروش کردن مسجدی در روستای شورک از آن جمله است.
نظر شما :